Тарихий адолат қарор топди: Республика байрами халқ руҳини кўтарувчи улуғ байрамдир

ASTANА. Kazinform – Бу йил мамлакат байрамлари тақвими яна бир муҳим сана билан тўлди. Улитау вилоятида бўлиб ўтган Миллий қурултойнинг биринчи йиғилишида мамлакат президенти Қасим-Жомарт Тоқаев миллий байрам мақомини Республика кунига қайтаришни таклиф қилди. Шу тариқа мамлакатда ўн йилдан ортиқ вақт давомида унутилган байрам бу йил яна қайта тикланди. Мустақил Қозоғистон ва қозоғистонликлар учун бу куннинг алоҳида ўрни борлиги ўз-ўзидан аён. Чунки 1990 йил 25 октябрда мамлакат суверенитети тўғрисидаги декларация қабул қилинди. Бу Қозоғистоннинг бутун дунёда тан олинишига, дунёга деразалари тенг бўлган мустақил давлат яратишга замин яратди. Шундай экан, бу кун халқ учун улуғ байрамга айланиши керак. Шу ўринда, Республика кунининг аҳамияти ва қозоғистонликлар бу йил байрамни қандай нишонлаганликларини кўриб чиқамиз.

Республика куни тарихи

25 октябр - Қозоғистон тарихидаги энг муҳим саналардан бири ҳисобланади. 1990-йилнинг шу куни Қозоғистон ССРнинг давлат суверенитети тўғрисидаги декларация қабул қилинди. Дарҳақиқат, бу мамлакат мустақиллиги сари қўйилган илк қадам эди.

Қозоғистон ССР ўз мустақиллигини эълон қилди ва Қозоғистоннинг мустақил давлат сифатида сиёсий-ҳуқуқий асосларини эълон қилди. Ҳудудий яхлитлик, бўлинмаслик ва тинчлик, Қозоғистон халқлари ва уларнинг тиллари маданиятини ривожлантириш, миллий ўзликни мустаҳкамлаш каби давлатчилик тамойиллари биринчи марта тасдиқланди. Бу тарихий ва жуда муҳим қарор. Мамлакат мустақиллиги ҳақиқатан ҳам шу кундан бошланади.

Ҳужжатда сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий муаммоларни мустақил ҳал этиш тамойили ҳам эълон қилинди. Қозоғистон ССР ўзининг ички армиясини, давлат хавфсизлиги ва ички ишлар органларини яратиш ҳуқуқини олди. Президент эса мамлакат раҳбарии, маъмурий ва ижро этувчи ҳокимият раиси сифатида тан олинди.

2001 йилда ушбу байрам давлат байрамлари рўйхатига киритилган. Аммо кейинроқ 2009 йилда мамлакат Биринчи Президентининг Фармони билан байрамлар рўйхатидан чиқариб ташланди. Ўшандан бери Республика куни нишонланмади.

Миллий Мажилисда «Республика куни» қайтарилди

Жорий йилда Улитау вилоятида бўлиб ўтган Миллий қурултойда Давлат раҳбари 1990 йил 25 октябрда қабул қилинган декларациянинг мамлакат мустақиллиги йўлидаги илк қадам эканлигини таъкидлаб, байрам мақомини қайтаришни таклиф қилди.

Фото: akorda.kz

«Миллий байрамлар ва махсус кунлар рўйхатига бир қатор ўзгартиришлар киритиш зарур. Мен Республика кунига миллий байрам мақомини тиклашни таклиф қиламан. Шунинг учун ҳам ҳар йили йигирма бешинчи октябрда Мустақиллик байрамини мамлакатнинг бош байрами сифатида нишонлашимиз керак. 1990 йил 25 октябрда Қозоғистоннинг мустақиллик декларацияси қабул қилинди. Бу мамлакатимиз мустақиллиги сари қўйилган илк қадам эди», - деди Давлат раҳбари.

Шу билан бирга, Республика куни мамлакатнинг давлат барпо этиш йўлидаги тарихий қадами рамзи бўлиши кераклигини таъкидлаб, Мустақиллик байрамининг асл маъноси сақланиб қолишини ҳам эслатиб ўтди.

Миллий ва давлат байрамлари ўртасидаги фарқ

Қонун ҳужжатларига мувофиқ, миллий байрамлар мамлакат давлатчилиги ривожига муҳим таъсир кўрсатган алоҳида тарихий аҳамиятга эга бўлган воқеаларни нишонлаш учун белгиланади. Умумхалқ байрами муносабати билан марказий ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларида расмий тадбирлар ташкил этилиши шарт. Шундай қилиб, қонунчиликка киритилган ўзгартиришлардан сўнг Республика куни мамлакатнинг ягона миллий байрами тоифасига киритилди.

Тарихчи олим Жақсилиқ Сабитовнинг фикрича, Республика байрамини қайтариш тарихий адолатли қарор бўлган.

«Аввал 25 октябр нишонланар эди, кейин эса сояда қолди. Энди биз уни яна нишонлашдан хурсандмиз. Дарҳақиқат, 25 октябр мамлакатимизнинг иқтисодий суверенитетга, иқтисодий мустақилликка эришган кунидир. Қозоғистон иқтисодиётда ўзининг миллий манфаатларини рўёбга чиқара бошлади. Шунинг учун бу сана муҳим, албатта. Қозоғистон ўз суверенитетини эълон қилиб, мустақиллик йўлини бошлади. Декларация эса (1990 йил 25 октябр) Қозоғистоннинг иқтисодий соҳадаги миллий манфаатларини белгилаб берди ва мустақиллик йўлидаги биринчи қадам ва муҳим босқич бўлди», — деди тарихчи.

Бундан ташқари, у нима учун 25 октябр миллий байрамлар тоифасига киритилганига ишора қилди.

«Байрамнинг давлат ёки миллий байрамлар тоифасига киритилиши дунёдаги барча давлат ва мамлакатларнинг амалиётидир. Бу мамлакат тарихидаги воқеаларнинг аҳамиятига боғлиқ», - дея аниқлик киритди Жақсилиқ Сабитов.

Қозоғистонликлар бу йил Республика кунини қандай нишонладилар

Юқорида айтиб ўтганимиздек, 13 йилдан сўнг қозоғистонликлар бу йил илк бор Республика кунини нишонладилар. Шаҳар маъмуриятлари миллий байрамни нишонлаш учун чақириқлар, акциялар, жумладан, хайрия тадбирларини уюштирдилар.

Республика байрами муносабати билан пойтахтда оммавий байрам тадбирлари, концерт дастурлари бўлиб ўтди. Тинчлик ва келишув саройида Máńgilik El Daýysy миллий мусиқий шоуси ташкил этилди. Унинг саҳнасида Қозоғистоннинг энг яхши санъаткорлари бутун мамлакат севиб севган қўшиқларни ижро этишди. Экспо майдонида очиқ осмон остида Давлат академик филармонияси томонидан ташкил этилган «Қозоғистоним менинг!» байрам концерти бўлиб ўтди.

Давлат академик филармониясининг (собиқ Конгресс холл) концерт залида мамлакатнинг барча ҳудудларидан келган шоирларнинг учрашуви ташкил этилди. Бундан ташқари, 20-26 октабр кунлари шаҳар аҳолиси Сакен Сейфуллин музейида «Мустақиллик – юртимнинг қаҳрамонлик йўли» мавзули кўргазмасини томоша қилиш имконига эга бўлди.

Шу тариқа байрам муносабати билан тантанали йиғинлар, илмий анжуманлар, очиқ дарслар, концерт дастурлари, турли спорт мусобақалари ташкил этилди.

Жумладан, 25 октябр куни Астана шаҳрида Миллий байрам муносабати билан Астана шаҳрида жамоа ва гуруҳ мусобақаси бўлиб ўтди. Унда мамлакатнинг турли шаҳар ва вилоятларидан келган чавандозлар иштирок этди. Мусобақа Астана яқинида жойлашган «Этноовул» миллий-маданий мажмуасида бўлиб ўтди. Мусобақа натижаларига кўра ғолиб ва ​​совриндорлар пул мукофотлари билан тақдирланди. Мусобақанинг мукофот жамғармаси 17 миллион тенгени ташкил қилади.

22 октябр куни Алматидаги Республика саройида қозоқ эстрадаси юлдузлари иштирокида гала-концерт бўлиб ўтди. 23 октябр куни бўлиб ўтган Charity Music Run хайрия марафонида 2000 га яқин киши иштирок этди.

25 октябр куни «Ватанпарварлик овози» акцияси доирасида Медеу майдонида Давлат байроғи кўтарилиб, Давлат мадҳияси янгради. Шу куни шаҳарнинг кўплаб жойларида ва бутун мамлакатда давлат мадҳияси янгради. Бошқа шаҳарларда, масалан, Чимкентда театрларда спектакллар Республика кунига бағишланди.

Шунингдек, 25 октябр арафасида ҳудудларда ижтимоий аҳамиятга эга объектлар фойдаланишга топширилиб, фуқароларга хонадон калитлари топширилди. Масалан, Жетису вилоятида бир нечта ижтимоий аҳамиятга эга объектлар очилди. Улар орасида тиббиёт марказлари, спорт майдончалари, давлат хизматларини кўрсатувчи рақамли офис мавжуд. Худди шундай қишлоқ аҳолисига зангор олов берилди.

Туркистон вилоятида бир қатор таълим масканлари – Қазиғурт қишлоғида 150 ўринли хусусий мактаб, Сариағаш шаҳрида 900 ўринли мактаб, Ақсукент қишлоғида 1200 ўринли хусусий мактаб, Қорабулоқ қишлоғида 400 ўринли умумтаълим мактаби, Туркистон шаҳрида 500 ўринли иқтидорли болалар мактаби, 200 ўринли мактаб-болалар боғчаси фойдаланишга топширилди.

Павлодар вилоятида навбатда турган кўп фарзандли ва тўлиқ ота-она оилаларига хонадон калитлари топширилди. Жами 108 нафар шаҳар аҳолиси хонадонга эга бўлди. Улар орасида кўп болали оналар, етимлар, ижтимоий ҳимояга муҳтожлар бор.

Шу тариқа бу йилги Республика байрами кенг нишонланди

2022 йилда Қозоғистон тарихидан муносиб ўрин оладиган тарихий воқеалар оз бўлмади. Хусусан, референдум, Конституцияга киритилган ўзгартиришлар, сиёсий майдонда амалга оширилаётган ислоҳотлар, қолаверса, янги ҳудудларнинг ташкил этилиши мамлакат янги тараққиёт йўлига қадам қўйганидан далолатдир. Бу мамлакатда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг бир қисми, холос. Республика байрамининг қайтиши ҳам одамларда ватанпарварлик туйғусини уйғотди, айниқса, йил бошидаги воқеалардан сўнг фуқароларнинг кайфиятини кўтарди.

Муаллиф: Назерке Суйиндик